In tegenstelling tot wat veel mensen denken, kunnen gebeurtenissen op de beurs sterk beïnvloed worden door menselijk gedrag. Denk hierbij aan bekende zeepbellen zoals de internetbubbel of de tulpenmanie. In dit artikel leggen we uit wat de term behavioral finance, oftewel gedragseconomie, betekent.
Betekenis behavioral finance
Behavioral finance (of behavioral finance theory) valt binnen de gedragspsychologie. Hierbij wordt het gedrag van beleggers geanalyseerd. In het Nederlands wordt de term ook wel gedragseconomie genoemd.
Bubbels en recessies die door menselijk gedrag worden veroorzaakt, kunnen door behavioral finance worden aangekaart. Bekende voorbeelden hiervan zijn de tulpenmanie (de eerste bekende zeepbel) en de internetbubbel, die in de late jaren ‘90 ontstond en aan het begin van de 21e eeuw knapte.
Een ander voorbeeld is de grote daling tijdens de coronacrisis, die voornamelijk door paniek onder beleggers werd veroorzaakt. De koersen daalden toen sterk maar herstelden uiteindelijk weer naar nieuwe hoogtepunten.
Efficiënte markthypothese
Een belangrijke economische theorie is de efficiënte markthypothese. Deze theorie is ontwikkeld door Eugene Farma en hij gaat ervan uit dat alle beschikbare informatie over een aandeel is verwerkt in de koers. Hierdoor kan een aandeel nooit over- of ondergewaardeerd zijn.
Lees voor een uitgebreide uitleg over de efficiënte markthypothese ons artikel: Wat is de efficiënte markthypothese?
Wat zijn bekende valkuilen?
Er zijn dus een aantal belangrijke valkuilen waar veel beleggers op den duur mee te maken krijgen. Hieronder bespreken we de bekendste valkuilen.
Emoties
Mensen lijden van nature aan verliesaversie. Dat betekent dat mensen een grote afkeer van verlies hebben. Deze afkeer is zelfs zo groot dat het negatieve gevoel bij verlies twee keer zo groot is als het positieve gevoel dat bij winst komt kijken.
Door dit gevoel focussen beleggers te veel op het niet verliezen van geld, terwijl de focus eigenlijk op de kans op winst (en dus rendement) zou moeten liggen.
Invloed van de sociale omgeving
Mensen zijn zeer beïnvloedbaar door wat er in hun sociale omgeving plaatsvindt. Wanneer alle buren lid zijn van de postcodeloterij, willen de meeste mensen niet als enige achterblijven. Want wat als alle buren straks een mooie prijs kunnen verdelen, behalve jij?
Dit fenomeen wordt ook wel FOMO, Fear Of Missing Out, genoemd. Het komt voor op veel vlakken van het (sociale) leven, ook bij beleggen. Lees voor een uitgebreide uitleg ons artikel: Wat is FOMO bij beleggen?
Overmoed
Hoogmoed komt voor de val, is een bekende uitspraak. Veel actieve beleggers overschatten hun eigen kennis en kunnen, waardoor resultaten vaak tegenvallen. Veel actieve beleggers trappen in de valkuil dat zij denken over meer kennis te beschikken dan andere handelaren.
Vaak is het tegendeel juist waar en hebben winstgevende actieve beleggers slechts geluk.
Gedragseconomie en de media
De media kunnen veel invloed hebben op het verspreiden van informatie. Volgens de efficiënte markttheorie beschikken alle beleggers over precies dezelfde informatie. Tot op zekere hoogte is dit waar, alle informatie is voor iedereen beschikbaar.
Toch is de manier waarop deze informatie verwerkt wordt sterk afhankelijk van hoe de media de informatie presenteren. Dit is ten eerste niet altijd volledig objectief: sensationele krantenkoppen scoren nu eenmaal beter in de kranten en op het internet. Daardoor kunnen kleine negatieve gebeurtenissen enorm worden opgeblazen.
Hieronder een grafiek met daarin het koersverloop van de AEX index over het jaar 2020. Hier kun je zien dat de momenten waarop de paniek het grootste was (eind maart), het beste moment was om in te stappen of bij te leggen. Door de paniek deden veel mensen echter het tegenovergestelde: zij stapten uit omdat ze bang waren nog meer geld te verliezen.
Bron: Refinitiv - AEX Index 01-01-2020. Rendementen uit het verleden bieden geen garantie voor de toekomst.
Daarnaast verschilt de manier waarop nieuws naar buiten wordt gebracht van journalist tot journalist en is het daarna ook zeer persoonlijk hoe het nieuws vervolgens door de belegger wordt geïnterpreteerd. Iedereen krijgt in feite dus dezelfde informatie tot zich, maar in de praktijk loopt dit vaak toch net even anders.
Conclusie
Zoals aan het begin van dit artikel ook al werd benoemd kunnen de emoties van beleggers dus meer invloed hebben op het koersverloop dan je uiteindelijk zou denken. De praktijk laat zien dat de efficiënte markthypothese niet op alle gevallen en situaties toepasbaar is.
Wel kun je je als belegger bewust zijn van de valkuilen die bij behavioral finance horen. Op deze manier weet je beter hoe je daar mee om kunt gaan.
