Hoe herken je ponzifraude bij beleggen?

Definitie ponzifraude

Ponzifraude is een vorm van vermogensfraude. Hierbij wordt een schijnbaar succesvolle belegging aangeboden met een goed rendement. Hiertegenover staat een zeer laag risico. Het geld dat beleggers inleggen wordt echter niet geïnvesteerd, maar verdwijnt in de zakken van de oplichter en eerdere beleggers: de rendementen van deze beleggers worden namelijk betaald van de inleg van nieuwkomers. Een ander woord voor ponzifraude is ponzi scheme of ponzi schema.

Het komt heel soms ook voor dat ponzifraudes niet bewust worden gearrangeerd. Goedbedoelde investeringsplannen kunnen tegenvallende rendementen opleveren en hierdoor kunnen investeerders niet worden terugbetaald. De aanbieder van het plan probeert dan nieuwe investeerders te werven om de oorspronkelijke investeerders terug te betalen. Zo verandert een goedbedoeld plan in een ponzifraude.

Hoe herken je ponzifraude?

Je kunt als belegger ponzifraude herkennen aan een aantal kenmerken. Door deze ‘red flags’ goed in de gaten te houden, kun je voorkomen dat je slachtoffer wordt van ponzifraude.

Te mooi om waar te zijn

Allereerst wordt er vaak een hoog rendement beloofd tegen een zeer laag risico. Lijkt het te mooi om waar te zijn? Dan is dat meestal ook zo. Een hoog verwacht rendement gaat namelijk altijd gepaard met een hoger risico. 

Daarnaast variëren betrouwbare beleggingen meestal in rendement. Het ene beleggingsjaar is beter dan het andere. Wanneer de aanbieder van je belegging langdurig een hoog en stabiel rendement belooft, is dat een rode vlag voor mogelijke oplichterij.

Toezicht

Je kunt een belegging controleren door te kijken of deze onder toezicht staat van de AFM. De meeste aanbieders en beleggingen staan hier onder toezicht, maar dit is niet altijd het geval. Bij twijfel kun je daarom het beste contact opnemen met het Meldpunt Financiële Markten. 

Ook de SEC (Securities and Exchange Commission) in de Verenigde Staten heeft een lijst opgesteld met veel voorkomende kenmerken van ponzifraude. De SEC is te vergelijken met de AFM. 

Ingewikkelde strategieën

De beleggingen die bij ponzifraude worden aangeboden zijn vaak ingewikkeld, de aanbieder werkt met onbegrijpelijke strategieën. Het is sowieso het beste om te begrijpen waarin je belegt, omdat je zo weet hoe het bedrijf ervoor staat en wat de toekomstverwachtingen van het bedrijf zijn. Zoals topinvesteerder Warren Buffett altijd zegt: ‘Never invest in a business you cannot understand.’.

Verzoek om te herinvesteren

Wanneer de aanbieder je vraagt om je rendement niet op te nemen maar opnieuw te investeren, is dat verdacht. Dit geld gebruikt de aanbieder namelijk om het beloofde rendement aan zijn klanten terug te betalen.   

Bij een betrouwbaar beleggingsproduct is een verzoek tot (gedeeltelijke) uitbetaling heel normaal. Wanneer men daar moeilijk over doet, moeten de alarmbellen afgaan.

Benaderd worden

Professionele instanties zullen hun beleggingsproducten niet zomaar via het internet of via de telefoon aansmeren bij potentiële klanten. Wanneer je dus door een aanbieder benaderd wordt met een fantastisch beleggingsproduct, moet je erg voorzichtig zijn.

Voorbeeld van ponzifraude

Ponzifraude lijkt qua vorm op een piramidespel, het kan alleen langer standhouden. Dat komt omdat er minder nieuwe deelnemers nodig zijn bij ponzifraude. Hieronder wordt ponzifraude toegelicht aan de hand van een simpel voorbeeld.

Maand 1: tien beleggers leggen elk €1000 euro in. De aanbieder belooft ze een rendement van 50%. De beleggers ontvangen deze maand dan ook elk €500 euro. De aanbieder bezit zelf €5000 euro.

Maand 2: er stappen nog eens tien beleggers in met elk €1000 euro. De aanbieder betaalt alle twintig beleggers hun rendement uit. De aanbieder bezit hierna zelf nog €5000 euro.

Maand 3: er stappen deze keer 100 beleggers in met €1000 euro. De aanbieder bezit nu €105.000 euro. Hierna stappen geen nieuwe beleggers meer in. De aanbieder verdwijnt en alle investeerders zijn hun geld kwijt.

Bekende gevallen van ponzifraude

Ponzifraude kent vaak veel gedupeerden en komt daarom vaak in het nieuws wanneer er een geval van ponzifraude aan het licht wordt gebracht. Er zijn een aantal gevallen die je misschien wel eens eerder gehoord hebt.

Charles Ponzi

De term heeft zijn naam te danken aan deze man. Charles Ponzi was een Italiaanse immigrant in de Verenigde Staten. Aan het begin van de twintigste eeuw begon hij met het inwisselen van IRC’s (coupons die konden worden ingewisseld voor postzegels met dezelfde waarde). 

Italië had te kampen met inflatie, hierdoor nam de waarde van de Italiaanse IRC’s in dollar af. De nominale waarde werd echter niet aangepast, waardoor hij steeds een beetje winst maakte. Dit is een vorm van arbitrage en op zich niet illegaal. 

Ponzi startte een bedrijf om deze praktijken op grote schaal voort te zetten. Hij beloofde investeerders een rendement van 50% in 45 dagen. Ponzi investeerde het geld van nieuwe beleggers niet, maar betaalde hiermee de eerdere investeerders. 

Uiteindelijk stortte het kaartenhuis in en Ponzi heeft 14 jaar vastgezeten voor zijn fraudepraktijken. Er zijn waarschijnlijk zo’n 17.000 mensen opgelicht door Ponzi. De Amerikaanse overheid heeft dit nooit precies kunnen achterhalen. 

Bernard Madoff

Bernard Madoff was een Amerikaanse ex-zakenman en -belegger. Hij heeft voor zijn fraudepraktijken een gevangenisstraf van 150 jaar gekregen. Met zijn bedrijf Bernard L. Madoff Investment Securities was hij een van de grootste marketmakerfirma’s op de NASDAQ.

Madoff wordt ervan beschuldigd zijn klanten te hebben opgelicht met een ponzifraude van zo’n $65 miljard dollar. Als dit bedrag klopt, is het de grootste individuele investeringsfraude ooit.

Hij overleed op 14 april 2021 in zijn cel.